Nhân văn là gì? Tìm hiểu về ngành nhân văn và chủ nghĩa nhân văn

Khi nhắc đến nhân văn người ta thường nghĩ đến ngành nhân văn học và chủ nghĩa nhân văn. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết rõ về hai hình thức này. Cùng chúng tôi tìm hiểu nhân văn là gì cũng như hiểu chi tiết hơn về nhân văn học và chủ nghĩa nhân văn qua những chia sẻ ngay sau đây nhé.

Nhân văn là gì?

Không ít người thắc mắc nhân văn là gì? Theo cách giải thích của từ điển Hán nôm thì nhân văn là từ nhằm để chỉ những lễ nhạc giáo hóa (Dịch Kinh 易經: “Quan hồ nhân văn dĩ hóa thành thiên hạ” 觀乎人文以化成天下, (Thánh nhân) quan sát thi thư lễ nhạc mà giáo hóa thành thiên hạ). Nhân văn cũng nhằm phiếm chỉ những hiện tượng văn hóa trong xã hội của loài người và việc đời, nhân sự.

Vậy nhân văn là gì theo cách chiết tự từ? Với cách này, chúng ta có thể hiểu nhân văn với nghĩa “nhân” là người, hiểu rộng ra thì đó chỉ đặc trưng con người, bản chất của con người. “Văn” có thể là văn hóa, văn minh hoặc là văn học. Nhân văn là những nét đặc trưng thuộc bản chất của con người kết hợp cùng với tri thức văn hóa, văn minh, thể hiện thông qua lịch sử, truyền thống, cách suy nghĩ, giao tiếp, tôn giáo, tâm linh.

Giá trị nhân văn là gì?

Nó được hiểu là các giá trị văn hóa, văn minh của con người. Giá trị văn hóa lại thường được hiểu là những tinh hoa, bản sắc riêng, bản lĩnh văn hóa của mỗi dân tộc. Giá trị văn minh có tính tiến bộ, mang  tính thời đại, đó là tiến bộ về nhận thức, hành vi, của khoa học, kỹ thuật, công nghệ với thành quả cụ thể phục vụ đời sống con người, nhằm cải thiện, nâng cao chất lượng sống của con người, là thước đo đánh giá về mức độ phát triển của mỗi quốc gia.

Nhân văn chính là biểu hiện bản chất của con người, luôn hướng đích tới sự hoàn thiện, hướng tới chân – thiện – mỹ. Giá trị nhân văn vừa mang yếu tố tinh thần với sức lan tỏa mạnh mẽ, vừa góp phần tạo ra các giá trị vật chất cho sự phát triển của kinh tế – xã hội.

Ngành nhân văn là gì?

Nhân văn trong tiếng Anh có nghĩa là humanities. Từ quan điểm học thuật, nhân văn bao gồm việc nghiên cứu về lịch sử, triết học và tôn giáo, ngôn ngữ và văn học hiện đại và cổ xưa, mỹ thuật và nghệ thuật biểu diễn, nghiên cứu truyền thông và văn hóa cũng như các lĩnh vực khác.

Nói một cách đơn giản, nhân văn giúp chúng ta hiểu và giải thích trải nghiệm của con người, với tư cách cá nhân và xã hội. Bằng cách kết nối chúng ta với những người khác, ngành nhân văn chỉ ra cách trả lời về điều gì là đạo đức và điều gì đúng với di sản, truyền thống và lịch sử đa dạng của chúng ta. Chúng giúp chúng ta giải quyết những thách thức mà chúng ta cùng nhau đối mặt với tư cách là gia đình, cộng đồng và quốc gia. Là lĩnh vực nghiên cứu, nhân văn nhấn mạnh đến việc phân tích và trao đổi ý tưởng và có thể mang tính liên ngành.

Chủ nghĩa nhân văn là gì?

Không nên nhầm lẫn ngành nhân văn với chủ nghĩa nhân văn – một niềm tin triết học cụ thể.

Khái niệm

Chủ nghĩa nhân văn tiếng Anh là humanism. Thực tế thì có nhiều định nghĩa về chủ nghĩa nhân văn, cụ thể:

Theo Hiệp hội nhân văn Mỹ (American Humanist Association), chủ nghĩa nhân văn là một triết lý sống tiến bộ, không có chủ nghĩa hữu thần hay các niềm tin siêu nhiên khác, khẳng định khả năng và trách nhiệm của chúng ta trong việc sống một cuộc sống đạo đức nhằm thỏa mãn cá nhân nhằm hướng tới những điều tốt đẹp hơn.

Tạp chí nhân văn (The Humanist Magazine) lại cho rằng chủ nghĩa nhân văn là một triết lý được hình thành bởi khoa học, được truyền cảm hứng từ nghệ thuật và được thúc đẩy bởi lòng trắc ẩn. Nó khẳng định phẩm giá của mỗi con người, hỗ trợ việc tối đa hóa quyền tự do cá nhân và cơ hội phù hợp với trách nhiệm xã hội và hành tinh. Nó ủng hộ việc mở rộng nền dân chủ, mở rộng xã hội mở, ủng hộ nhân quyền và công bằng xã hội.

Theo chủ nghĩa nhân văn thì không có chủ nghĩa siêu nhiên, chủ nghĩa này công nhận con người là một phần của tự nhiên và cho rằng các giá trị – dù là tôn giáo, đạo đức, xã hội hay chính trị – đều có nguồn gốc từ kinh nghiệm và văn hóa của con người. Do đó, chủ nghĩa nhân văn đặt ra các mục tiêu của cuộc sống từ nhu cầu và lợi ích của con người hơn là từ những trừu tượng thần học hay ý thức hệ, đồng thời khẳng định rằng nhân loại phải chịu trách nhiệm về số phận của chính mình.

Mặc dù có nhiều định nghĩa về chủ nghĩa nhân văn, nhưng định nghĩa đầy đủ nhất là Tuyên bố Amsterdam 2002, được Liên minh Đạo đức và Nhân văn Quốc tế (IHEU – International Humanist and Ethical Union) thông qua: Chủ nghĩa nhân văn là kết quả của một truyền thống tư tưởng tự do lâu đời, đã truyền cảm hứng cho nhiều nhà tư tưởng và nghệ sĩ sáng tạo vĩ đại trên thế giới và đã tạo nên sự phát triển của chính khoa học.

Nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa nhân văn

Sau khi đã biết chủ nghĩa nhân văn là gì thì chúng ta hãy cùng tìm hiểu về các nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa nhân văn. Chủ nghĩa này có một số nguyên tắc cơ bản như sau:

Chủ nghĩa nhân văn là đạo đức

Chủ nghĩa nhân văn khẳng định giá trị, phẩm giá và quyền tự chủ của cá nhân và quyền của mỗi người có được sự tự do lớn nhất có thể tương thích với các quyền của người khác. Những người theo chủ nghĩa nhân văn có nhiệm vụ chăm sóc toàn thể nhân loại, kể cả các thế hệ tương lai. Những người theo chủ nghĩa nhân văn tin rằng đạo đức là một phần nội tại của bản chất con người dựa trên sự hiểu biết và quan tâm đến người khác, không cần sự phê chuẩn từ bên ngoài.

Chủ nghĩa nhân văn là hợp lý

Chủ nghĩa nhân văn tìm cách sử dụng khoa học một cách sáng tạo, không mang tính phá hoại. Những người theo chủ nghĩa nhân văn tin rằng giải pháp cho các vấn đề của thế giới nằm ở suy nghĩ và hành động của con người hơn là sự can thiệp của thần thánh. Chủ nghĩa nhân văn ủng hộ việc áp dụng các phương pháp khoa học và tự do nghiên cứu các vấn đề phúc lợi của con người.

Chủ nghĩa nhân văn ủng hộ dân chủ và nhân quyền

Chủ nghĩa nhân văn hướng tới sự phát triển đầy đủ nhất có thể của mỗi con người. Nó cho rằng dân chủ và phát triển con người là những vấn đề đúng đắn. Các nguyên tắc dân chủ và nhân quyền có thể được áp dụng trong nhiều mối quan hệ giữa con người với nhau và không bị giới hạn trong các phương pháp cai trị.

Chủ nghĩa nhân văn nhấn mạnh tự do cá nhân phải được kết hợp với trách nhiệm xã hội

Chủ nghĩa nhân văn xây dựng một thế giới dựa trên ý tưởng về con người tự do chịu trách nhiệm trước xã hội, đồng thời thừa nhận sự phụ thuộc và trách nhiệm của chúng ta đối với thế giới tự nhiên. Chủ nghĩa nhân văn là phi giáo điều, không áp đặt tín ngưỡng nào lên những người theo nó. Do đó, nó cam kết giáo dục không có sự truyền bá.

Chủ nghĩa nhân văn là sự đáp ứng nhu cầu rộng rãi về một giải pháp thay thế cho tôn giáo, giáo điều

Các tôn giáo lớn trên thế giới tuyên bố dựa trên những mặc khải cố định cho mọi thời đại và nhiều tôn giáo tìm cách áp đặt thế giới quan của họ lên toàn thể nhân loại. Chủ nghĩa nhân văn thừa nhận rằng kiến ​​thức đáng tin cậy về thế giới và bản thân chúng ta phát sinh thông qua một quá trình quan sát, đánh giá và sửa đổi liên tục.

Chủ nghĩa nhân văn coi trọng nghệ thuật, hướng tới sự toàn diện

Chủ nghĩa này coi trọng sự sáng tạo và trí tưởng tượng nghệ thuật, đồng thời công nhận sức mạnh biến đổi của nghệ thuật. Chủ nghĩa nhân văn khẳng định tầm quan trọng của văn học, âm nhạc, nghệ thuật thị giác và biểu diễn đối với sự phát triển và hoàn thiện cá nhân.

Chủ nghĩa nhân văn là một lối sống hướng tới sự hoàn thiện tối đa có thể thông qua việc trau dồi lối sống đạo đức và sáng tạo, đồng thời đưa ra một phương tiện đạo đức và hợp lý để giải quyết những thách thức của thời đại chúng ta. Chủ nghĩa nhân văn có thể là một lối sống cho mọi người ở khắp mọi nơi.

Trên đây là những thông tin tổng hợp về nhân văn là gì. Hãy sống một cuộc đời nhân văn, đầy độ lượng, khoan dung và vị tha. Hy vọng những chia sẻ trên đây có thể giúp quý độc giả hiểu rõ hơn về nhân văn.